Нэгэн удаа Буриадын нэгэн ноёны хөбүүн өсөж том болоод Халх нутагаас эхнэр авч хутга тавилгүй мах идэж, хундага тавилгүй архи ууж төр хурим хийжээ. Од мичид тэнгэртээ гарахад нь хурим тарж айлчид гэртээ хариад, эхнэр нөхөр хоёр унтаж амарчээ. Тэгээд тэр хөбүүн уламжлал ёсоороо махаа тэвштэй нь ил тавьж, архи сархадаа бэлтгээд унтаад өгчээ.
Гэтэл шөнө дунд Баахалдай тэднийхээр айлчлан ирж, махнаас нь идэж, архийг нь ууж байгаад согтож, дуу дуулж эхэлжээ. Шөнө дунд халх бэр сэртэл эсгий гэрийн харанхуйд шалир шалир гэсэн дуу гарч, нэгэн хүн мах идэж чимээ гарснаа хүд хүд хийтэл архи ууж байгаад дуулж гарчээ. Халх бэр өндийн бостол гэрийн хойморт нэгэн бяцхан одой хүн согтуу дуулж байх юм гэнэ. Халх бэр хавчигаа барьж тэр одой хүн Баахалдайг хавчигаараа хавчиж галдаа түлчихжээ. Энэ цагаас эхлээд буриад айлд Баахалдай байхаа больсон домогтой гэдэг.
Буриадууд одоо баахалдай гэхээр чөтгөр гэж ойлголтоор ярилцдаг, шөнө орой болоход манай энэ хавийн баахалдайнууд ширүүн гэх зэргээр ярьдаг байв. Бас буриадууд нь Баавгайг баахалдай гэж авгайлан нэрлэдэг бөгөөд Буриадын толь бичигт Баавгайг баахалдай гэж тайлбарласан байдаг.
БААХАЛДАЙН ДОМОГ (Бурияад арадай домог)
Эртэ урьданай сагта бурияад-монгол айл бүритэ эртэнэй үбэгэдэй онго шүтээн "Баахалдай”-тай байгааhан. Баахалдай на төөн шэнээ биетэй, hагалтай, зантагар толгойтой хүншhаа айл гэрэй голомтые манажа, ами наhыенэ андалдан хамгаалажа hуудаг байгааhан. Баахалдай орой бүри айл айлаар оржо миха идеэhээ нэ ижэжэ, унда уhаар на умдаалжа ябадаг байгаа.
Нигэн удаа Бурияадай нэгэн ноёной хөбүүн үдөжө том болоод Халха нютаг hаа hамаган абажа, хутга табиха үгүй миха ижэжэ, хундага табиха үгүй архи уужа түрэ хурим хэгээ. Одо мүшэдтэ тэнгэритээ гарахадна түри таража айлшингууд бусаа, үбэгэн hамган хоёр орондоо ороод унтаа. Чигээд тэрэ хөбүүн уламжилал ёhоороо михаа тэбшэтэйнэ илэ табижа, архи сархадаа бэлэтгээд унтаад өгөө.
Чийнгэхэднэ сүнэ дунда Баахалдай тэдээнийхээр айлшалан ерэжэ, миханаhаана ижэжэ, архийенэ уужа байгаад hогтожо, дуу дуулажа эхэлэб, Сүнэ дунда Халха бэри hэрэнгэхэднэ hэеэй гэрэй харанхуйда шалир шалир гэhэн дуун гаража, нэгэн хүн миха ижэжэ байгаа шэмээ гараhанаа хүд хүд хэтэл архи уужа байгаад дуулажэ гараа. Халха бэри өндийн бодотол гэрэй хойморто нэгин бичийхан одой хүн hогтуу дуулажа байх юмаhа. Халха бэри галайнхаа хабшэгийе барьж тэрэ одой хүн Баахалдайе хабшэгаараа хабшэжа галдаа түлшиhөө. Энэ сагаhаа эхилээд бурияад айлда Баахалдай байхаа болиhон домогтой гэдэг.
Эжийhээ багадаа дуулаhанаа бишэhэн БОДОНГУУД ДӨШ.
Танд манай сайт таалагдаж байвал Like дарна уу. Танд баярлалаа
Танд мэдээ таалагдаж байвал Like дарна уу.
){kind=link}
Сэтгэгдэл бичих