Articles for 09.12.2016 » www.Choibalsan.mn

Монголын зээр орос руу нүүдэллэж байна

Posted By: adminon: May 19, 2014In: DesignNo Comments

{short-story limit="150"}... Дэлгэрэнгүй

Монголын зээр орос руу нүүдэллэж байна

Author: marsbold on 2016/12/09, 17:01 [rating-type-1]

[/rating-type-1] [rating-type-2]

[rating-plus][/rating-plus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5

[/rating-type-2] [rating-type-3]

[rating-minus][/rating-minus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
[rating-plus][/rating-plus]

[/rating-type-3]

Монголын нутгаас зээрийн сүрэг Оросын нутаг "Уулын тал” байгалийн цогцолбор газар руу нүүдэллэн ирж байна хэмээн

gazeta-n1.ru бичжээ. Онон мөрний зүүн эрэг, Онон-Балжийн үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнгийн нутагт Монголын талаас 5000 гаруй зээр орж ирээд байна. "Уулын тал” байгалийн цогцолбор газарт өвөлжих нь бололтой гэжээ.

Зээр нь хахир өвлөөр бэлчээр сайтай газар руу нүүдэллэн амьдардаг туршлагатай амьтан. Тэд цастай газраас зайлж, өвс бэлчээртэй газар руу нүүхээс гадна, нар, салхины аясыг мэдэрч нүүдэллэх аргад олон зууны туршид суралцсан байдаг. Сүүлийн жилүүдэд Монголын нутагт цас их унаж байгаа болохоор зээр ийнхүү олноороо нүүдэллэн ирдэг болсон хэмээн бичсэн байна.
Эх сурвалж: www.assa.mn

More 294 0

Category: Мэдээ мэдээлэл, Нийгэм

Дорнодын үсчид улсын аваргад амжилттай оролцлоо

Posted By: adminon: May 19, 2014In: DesignNo Comments

{short-story limit="150"}... Дэлгэрэнгүй

Дорнодын үсчид улсын аваргад амжилттай оролцлоо

Author: marsbold on 2016/12/09, 16:40 [rating-type-1]

[/rating-type-1] [rating-type-2]

[rating-plus][/rating-plus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5

[/rating-type-2] [rating-type-3]

[rating-minus][/rating-minus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
[rating-plus][/rating-plus]

[/rating-type-3]

Монголын ҮГЗХолбооны Улсын аварга шалгаруулах 23 -р тэмцээнд Дорнод аймгийн ҮГЗМХолбооны 3 үсчин 4 төрлөөр оролцов. Үүнд: Сондор салоны Соёлчимэг
"эрэгтэй сонгомол"төрөлд алтан медаль, Дагшин булаг салоны Дэлгэрцэцэг "эрэгтэй кератив" төрөлд алтан медаль, Элит-С салоны Батцэцэг " Эмэгтэй задгай үсний үдшийн самналт, хосын төрөлд тус тус хүрэл медаль авч багтайгаа өндөр амжилттай оролцоод ирлээ.

More 459 0

Category: Мэдээ мэдээлэл, Хүмүүс

Монголын бүх ард түмний спортын 14-р их наадмын хүрээнд зохион байгуулагдсан тэмцээн уралдаанд амжилттай оролцсон баг тамирчдад шагнал гардууллаа

Posted By: adminon: May 19, 2014In: DesignNo Comments

{short-story limit="150"}... Дэлгэрэнгүй

Монголын бүх ард түмний спортын 14-р их наадмын хүрээнд зохион байгуулагдсан тэмцээн уралдаанд амжилттай оролцсон баг тамирчдад шагнал гардууллаа

Author: marsbold on 2016/12/09, 16:07 [rating-type-1]

[/rating-type-1] [rating-type-2]

[rating-plus][/rating-plus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5

[/rating-type-2] [rating-type-3]

[rating-minus][/rating-minus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
[rating-plus][/rating-plus]

[/rating-type-3]

Монголын бүх ард түмний спортын 14-р их наадам зохион байгуулах тухай Монгол улсын Засгийн газрын 2015 оны 467 дугаар тогтоолын дагуу аймгийн хэмжээнд спортын 8 төрлөөр зохион байгуулж 872 хүнийг хамруулжаа. Тус тэмцээнд нийт 22 байгууллага, аж ахуй нэгж өрсөлдсөн бөгөөд аймгийн Засаг дарга М.Бадамсүрэн өнөөдөр тэмцээнд амжилттай оролцсон байгууллага, баг тамирчдад шагналыг гардуулан өглөө.

1-р байранд Ж.Болормаа захиралтай 5-р сургууль,

2-р байранд О.Янжмаа захиралтай Дорнод их сургууль,

3-р байранд Б.Батсүх захиралтай 1-р сургууль тус тус байр эзэлсэн.

Тус тэмцээнд нийлбэр дүнгээр байр эзэлсэн баг тамирчдад аймгийн Засаг даргын хөгжлийн сангаас 2 сая төгрөгний мөнгөн урамшуулал олголоо.

Мөн Дорнод аймгийн шигшээ багийн тамирчид Улаанбаатар хотноо зохион байгуулагдсан Монголын бүх ард түмний спортын 14-р их наадмын шигшээ тэмцээнүүдэд дараах амжилтыг үзүүллээ.

- Л.Наранбаатар дасгалжуулагчтай Дорнод аймгийн хөлбөмбөгийн баг тамирчид мөнгөн медаль,

- Т.Эрдэнэбаяр дасгалжуулагчтай боксын эмэгтэй баг тамирчид алтан медаль,

- Пара жудо бөхийн төрөлд Н.Ундрал мөнгөн медаль, Д.Эрдэнэбаяр, Ү.Гэрэлмаа нар тус тус хүрэл медаль

- Г.Хүрэлбаатар, Г.Сүхбаатар дасгалжуулагтай хөнгөн атлетикийн тамирчин Б.Туулцэцэг уртын харайлтад мөнгөн медаль, 3-н харайлтанд хүрэл медаль, Ренчинхүү 3-н харайлтад хүрэл медаль тус тус хүртэж Ренчинхүү дэд мастер болзол хангасан байна.

Аймгийн ЗДТГ-ын Олон нийттэй харилцах алба

More 287 0

Category: Онцлох мэдээ, Спорт, Дорнод мэдээ

Дуучин Амармандах мэдээлэл хийлээ Video

Posted By: adminon: May 19, 2014In: DesignNo Comments

{short-story limit="150"}... Дэлгэрэнгүй

Дуучин Амармандах мэдээлэл хийлээ Video

Author: marsbold on 2016/12/09, 15:12 [rating-type-1]

[/rating-type-1] [rating-type-2]

[rating-plus][/rating-plus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5

[/rating-type-2] [rating-type-3]

[rating-minus][/rating-minus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
[rating-plus][/rating-plus]

[/rating-type-3]

More 362 0

Category: Видео мэдээ

Хүүхдийн зохиолч Ж.Дашдондогт Төрийн Соёрхол хүртээлээ

Posted By: adminon: May 19, 2014In: DesignNo Comments

{short-story limit="150"}... Дэлгэрэнгүй

Хүүхдийн зохиолч Ж.Дашдондогт Төрийн Соёрхол хүртээлээ

Author: marsbold on 2016/12/09, 13:25 [rating-type-1]

[/rating-type-1] [rating-type-2]

[rating-plus][/rating-plus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5

[/rating-type-2] [rating-type-3]

[rating-minus][/rating-minus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
[rating-plus][/rating-plus]

[/rating-type-3]

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигаар Хүүхдийн зохиолч, Монгол Улсын Соёлын гавьяат зүтгэлтэн Ж.Дашдондогт өнөөдөр Төрийн соёрхол хүртээв.

Хүүхдийн зохиолч Ж.Дашдондогт Төрийн соёрхол хүртээх тухай Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигийг Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга Ц.Баярсайхан уншиж сонордууллаа.

Уг зарлигт "Аав, ээж, би”, "Морьтой үлгэр”, "Чулуун домог”, "Өргөө”, "Гурван марал” зэрэг шилдэг бүтээлээрээ дэлхийн хүүхдийн утга зохиолын санд дорнын сэтгэлгээ, сувдан сондор адил үлгэрийн цомог нээж, хүүхдийн сэтгэлгээг хөгжүүлэхэд жинтэй хувь нэмэр оруулсныг нь үнэлж Жамбын Дашдондогт Монгол Улсын Төрийн соёрхол хүртээсүгэй” гэжээ.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж үүний дараа хүүхдийн зохиолч Ж.Дашдондогт шагналыг гардуулан өгч, баяр хүргэж товч үг хэллээ.

Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж хэлсэн үгэндээ "Улсын сайн хүнээсээ, хүний сайн хүүхдээсээ” гэж би бодож явдаг. Сайн хүн болохын тулд, хүүхдээ сайн хүн болгохын тулд оюун ухааныг нь хөгжүүлэхэд маш их дэмжлэг хэрэгтэй байдаг. Хүний оюун ухаан хүүхэд байхдаа л хөгждөг, төлөвшдөг. Хүүхдийн зохиолч, хүүхдийн төлөө бүтээл туурвиж байгаа хүмүүс бол тэр бяцхан оюун ухааныг, дараа нь Монгол Улсыг авч явах аугаа хүмүүсийг төлөвшүүлэхэд хамгийн их хувь нэмэр оруулдаг.

Тийм учраас хүүхдийн уран бүтээлч, хүүхдийн төлөө туурвидаг хүмүүс, тэр дундаа тэр бүхний сор болсон Жамбын Дашдондог гуайд Монголын төр энэ жилийнхээ Төрийн соёрхлыг онцгойлон олгож байна.

Жамбын Дашдондог гэдэг энэ хүний нэрийг, энэ хүнийг хүүхэдтэй ажилладаг хүн бүхэн маш сайн мэднэ. Манай багш, сурган хүмүүжүүлэгчид, бүн хүн асар сайн мэддэг. Хүүхдийн 100 орчим номыг Монгол Улсдаа хэвлүүлсэн хүн.

Гуч гаруй бүтээл нь гадаадын улс оронд хэвлэгдэж, дэлхийн олон орны хүүхдүүдийн хүртээл болсон. Зарим орны сурах бичигт Жамбын Дашдондог гуайн зохиосон бүтээлүүд орсон байдаг.

Хүүхдийн төлөө бүтээн туурвиж байгаа таны ажил үйлс улам өргөжин дэлгэрэх болтугай. Хүүхдийн төлөө бүх зүйлээ зориулдаг, хүүхдийн төлөө ажилладаг бүх хүмүүсийн ариун үйлс улам өргөжин тэлж байх болтугай гэж ерөе.

Монголын ирээдүй, Монголын хүүхдүүдийн ирээдүй үргэлж гэрэлтэй, сайн сайхан байгаасай гэж хүсч байна. Баяр хүргэе” гэлээ.

Шагнал хүртсэнийхээ дараа Төрийн соёрхолт хүүхдийн зохиолч Жамбын Дашдондог хэлэхдээ "Морин цагт Монгол Улсын Ерөнхийлөгч миний энгэрт Төрийн дээд шагнал- Төрийн соёрхол зүүж өгөхөд олон зүйл бодогддог юм байна. Би 17 настай байхдаа Булган аймагт анхны номоо хэвлүүлэхэд шүлгийн моринд мордуулсан Дамдинцоогийн Содномдорж гэдэг хүн маань бодогдож байна.

Мөн Есөнбулагаас миний анхын номын тухай захиа бичиж урмын сайхан үг хайрласан Лодонгийн Түдэв гуай дурсагдаж байна. Өнөөдрийн Төрийн соёрхол хүртсэн номын жагсаалтад миний "Аав, ээж, би” гэдэг ном орсон байна. Энэ бол миний гол ном. Энэ номыг би аав, ээж, дүүтэйгээ хамтарч зохиосон. Миний аав Даржаагийн Жамба, миний ээж Батын Сүх, миний дүү Жамбын Цолмонбаатар бид хамтарч зохиосон гэр бүлийн ном юм. Энэ гэр бүлийн ном Монголын олон айл, гэр бүлийн ном болж өргөжсөнд их баяртай байна.

Намайг нэг үе жаахан гутруу явахад ээж минь надад "Миний хүү хэзээ нэгэн цагт Төрийн шагнал авна” гэж хэлж байсан. Тэр биелж байна. Миний ээж ямар алс холыг хараа вэ гээд өнөөдөр аав, ээжийгээ бодоод зогсож байна.

Энэ шагнал надад их урам зориг өглөө. Цаана бас уран бүтээлийн өндөрлөг байна гэж би бодож байна. Өнөөдрийн энэ шагнал надад уран бүтээлийн, шүлгийн морио нэг сайн гуядаж аваад, морьтой үлгэрээ хөтөлж аваад шинэ бүтээл рүү орох замдаа гаръя даа гэсэн урам өглөө гэж урам зоригтой байна.

Монголын төрдөө, Монгол Улсын Ерөнхийлөгч танд баярлалаа. Хүүхдүүдэд баярлалаа. Хүүхдийн зохиолч гэдэг бол "хүүхэд, зохиолч” гэсэн хоёр үг юм. Тэгэхээр би хүүхэдтэй хамт энэ шаганлыг авч байгаа юм. Миний зохиолыг уншиж, надад олон жил урам өгсөн Монголын үе үеийн хүүхдүүдэд их баярлалаа” гэлээ.

Түүний туурвисан хүүхдийн 30 гаруй ном гадаад хэвлэгджээ. БНСУ-д 7 ном, Японд 5 ном хэвлэгдсэнээс гадна түүний уран бүтээлүүдээс Английн сурах бичигт үлгэр нь багтаж, Халимагийн сурах бичигт оржээ. Халимагчууд түүнийг "Бичгэдийн зохиолч” /Хүүхдийн зохиолч/ хэмээн хүндэлдэг аж.

"Гадаадын хүүхэд багачууд миний зохиолыг уншдагт их баярладаг” хэмээн Төрийн соёрхолт хүүхдийн зохиолч Жамбын Дашдондог үгээ өндөрлүүлэв.

More 476 0

Category: Онцлох мэдээ, Хүмүүс

Л.Гүндалай: АН бол миний анхны хайр

Posted By: adminon: May 19, 2014In: DesignNo Comments

{short-story limit="150"}... Дэлгэрэнгүй

Л.Гүндалай: АН бол миний анхны хайр

Author: marsbold on 2016/12/09, 13:19 [rating-type-1]

[/rating-type-1] [rating-type-2]

[rating-plus][/rating-plus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5

[/rating-type-2] [rating-type-3]

[rating-minus][/rating-minus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
[rating-plus][/rating-plus]

[/rating-type-3]

УИХ-ын гишүүн асан Л.Гүндалай АН-д элсэхээр болсон тухайгаа мэдэгдлээ. Энэ тухайгаа "Би 2000 онд АН-ыг ялагдаж явахад ганцаараа гишүүн болж, намынхаа туг нь болж явлаа. АН дүрмээ шинэчилж, Үндэсний зөвлөлдөх хороогоор бус намын нийт гишүүдийн хүрээнд асуудлыг шийдвэрлэдэг болсон. Энэ нь намайг намдаа эргэн орох шалтгаан болж байна.АН нам бол миний анхны хайр. Би их улс төрд иргэн ирж байна” гэх тайлбарыг хийлээ.

Тэрээр АН-аас гарч 2016 оны УИХ-ын сонгуулиар "Ард түмнээ хайрлая" нам байгуулж өрсөлдсөн ч амжилт олж чадаагүй юм. Энэ удаад АН-тай ямар нэгэн тохироо хийв үү. Эсвэл Л.Гүндалай хямралд өртөж том намын "хаяа дэрлэх" болов уу гэдэг нь тодорхойгүй байна.

Үндэстэн агентлаг

More 328 0

Category: Мэдээ мэдээлэл, Улс төрч

Тавантолгойн төслийг хөдөлгөх хэлэлцээрийг үргэлжлүүлэх ажлын хэсэг анхны уулзалтаа хийлээ

Posted By: adminon: May 19, 2014In: DesignNo Comments

{short-story limit="150"}... Дэлгэрэнгүй

Тавантолгойн төслийг хөдөлгөх хэлэлцээрийг үргэлжлүүлэх ажлын хэсэг анхны уулзалтаа хийлээ

Author: marsbold on 2016/12/09, 12:18 [rating-type-1]

[/rating-type-1] [rating-type-2]

[rating-plus][/rating-plus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5

[/rating-type-2] [rating-type-3]

[rating-minus][/rating-minus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
[rating-plus][/rating-plus]

[/rating-type-3]

Тавантолгойн төслийг хөдөлгөх, хэлэлцээрийг үргэлжлүүлэх үүрэг бүхий ажлын хэсэг өнөөдөр анхны уулзалтаа хийлээ. Уг ажлын хэсгийг Засгийн газрын гишүүн, Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайд Ц.Дашдоржоор ахлуулан байгуулж, оролцогч талтай хийх уулзалт, хэлэлцээрийн үеэр баримтлах удирдамжийг Засгийн газрын хуралдаанаас баталсан юм. Ажлын хэсэг 19 хүний бүрэлдэхүүнтэй бөгөөд дэд даргаар БОАЖ-ийн сайд Д.Оюунхорол, ЗТХ-ийн сайд Д.Ганбат нар ажиллана.

Монгол Улсын Засгийн газрыг бүрэн төлөөлөх уг ажлын хэсэг өнөөдөр удирдамжийн хүрээнд Шинхуа группийн удирдлагуудтай уулзалт хийлээ.

Уулзалтын эхэнд ажлын хэсгийн ахлагч, УУХҮ-ийн сайд Ц.Дашдорж Монгол Улсын Засгийн газраас Тавантолгой төслийг ордын олборлолт, борлуулалт, төмөр зам төдийгүй Өмнөговь аймгийн бүс нутгийн бүтээн байгуулалттай хамт цогц байдлаар шийдэх байдлаар хэлэлцээрийг үргэлжлүүлэх бодлого барьж буйгаа илэрхийлэв.

"Шинхуа" группийн талаас группийн дарга Lu Bing, ерөнхий менежер Liu Xiang нарын тэргүүтэй төлөөлөгчид оролцсон бөгөөд тэд "Тавантолгойн төслийн тендерт бид хоёр ч удаа орж, мөн хоёр удаа ялсан. Монгол Улсад болсон сонгуулийн дараа байгуулагдсан танай Засгийн газраас Тавантолгойн өмнөх хэлэлцээрийг үргэлжлүүлэх, "Шинхуа” групптэй хамтран ажиллах сонирхолтой байгаад бид баяртай байна. Бид ч танай ажлын хэсэгтэй хэлэлцээрээ үргэлжлүүлж, Тавантолгойн төсөлд оролцох сонирхолтой байгаагаа илэрхийлж байна” гэлээ.

Ажлын хэсгийнхэн өнөөдөр Тавантолгойн төсөлд оролцох боломжтой үндэсний олборлогч аж ахуйн нэгжүүдийн төлөөлөл арваад компанийн удирдлага, мэргэжилтнүүдтэй уулзаж, үндэсний олборлогч компаниуд бүтээн байгуулалтын ажилд хэрхэн оролцох, тэдэнд ямар нөөц боломж байгаа талаар тэдэнтэй санал солилцох юм.

More 316 0

Category: Мэдээ мэдээлэл, Нийгэм , Эдийн засаг

Н.Төгсцогт өрсөлдөгчөө "накоут"-аар яллаа

Posted By: adminon: May 19, 2014In: DesignNo Comments

{short-story limit="150"}... Дэлгэрэнгүй

Н.Төгсцогт өрсөлдөгчөө "накоут"-аар яллаа

Author: marsbold on 2016/12/09, 12:12 [rating-type-1]

[/rating-type-1] [rating-type-2]

[rating-plus][/rating-plus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5

[/rating-type-2] [rating-type-3]

[rating-minus][/rating-minus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
[rating-plus][/rating-plus]

[/rating-type-3]

Монгол Улсын гавьяат тамирчин, олимп, ДАШТ-ийн мөнгөн медальт Нямбаярын Төгсцогт мэргэжлийн боксын дэвжээн дэх долоо дахь тулаанаа Мексикийн боксчин Герман Марезтай эсрэг хийлээ.

"КING TUG” хочит Н.Төгсцогт Мексикийн боксчин Герман Марезыг таван үеийн туршид илүүрхэж техникийн накоутаар ялалт байгууллаа. Ингэснээр тэрээр 7-0 буюу амжилттайгаар карьераа үргэлжлүүлж байна.

Мексикийн Г.Марез 2005 оноос хойш мэргэжлийн бокст хүч үзэж байгаа бөгөөд одоогоор 95 тулаан хийж, 55 ялан, 39 удаа ялагдан, нэг тэнцсэн амжилтыг үзүүлээд байгаа аж.

More 327 0

Category: Мэдээ мэдээлэл, Спорт

Ю.Цэдэнбал, Чжоу Энь-лай нарын уулзалтын НУУЦ ПРОТОКОЛ Засгийн газарт сэрүүлэг өгөв

Posted By: adminon: May 19, 2014In: DesignNo Comments

{short-story limit="150"}... Дэлгэрэнгүй

Ю.Цэдэнбал, Чжоу Энь-лай нарын уулзалтын НУУЦ ПРОТОКОЛ Засгийн газарт сэрүүлэг өгөв

Author: tonshuul on 2016/12/09, 11:09 [rating-type-1]

[/rating-type-1] [rating-type-2]

[rating-plus][/rating-plus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5

[/rating-type-2] [rating-type-3]

[rating-minus][/rating-minus]
- 0
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
[rating-plus][/rating-plus]

[/rating-type-3]

-ЗАСГИЙН ГАЗАР, УИХ-ЫН ТҮВШИНД УРД ХӨРШӨӨС ЭМЭЭЖ ЭХЭЛЛЭЭ-

Урд хөршөөс зээл яг авдгийн даваан дээр, гэрээ зурагдахад бараг бэлэн болсон үед Далай лам айлчилж, асуудлыг "будаа” болгосон талаар их багагүй цуурах болов. Үнэхээр ч шадар сайд У.Хүрэлсүхээр ахлуулсан ажлын хэсэг өнгөрсөн сарын 29-нд төмөр зам, хөнгөлөлттэй зээлийн асуудлаар урд хөршийн холбогдох албаны хүмүүстэй томоохон уулзалт хийхээр төлөвлөөд байсан. Энэ төрлийн хэд хэдэн уулзалтыг урд хөршөөс тодорхойгүй хугацаагаар хойшлуулсныг Гадаад харилцааны сайд Ц.Мөнх-Оргил мэдэгдсэн билээ.

Далай ламыг айлчлахаас өмнө нэг, айлчлалын хугацаанд хоёр, нийт гурван удаа урд хөршөөс манай улсыг таслан зогсоох арга хэмжээ авахыг сануулсан. Гадаад харилцааны яам бүрэн эрхийнхээ хүрээнд хориг тавих үндэслэлтэй хэдий ч "Цэвэр шашны зорилготой айлчлал. Засгийн газар зохион байгуулаагүй” гэж мэдэгдэж, холбогдох журмын дагуу виз олголт хийгдсэн байдаг. Энэ хүртэл Засгийн газар ерөнхийдөө байр суурин дээрээ бат зогссон нь харагдаж байгаа юм.

Дээрхийн гэгээнтэн далай лам манайд ес дэх удаагаа айлчилсан. Шинэ үзэгдэл бас чиг биш тул асуудал тэгсгээд намжих үндэслэл ч байв. Хамгийн гол нь айлчлалын хугацаанд Аравдугаар Богдыг тодруулснаар, урд хөршийн "цөсийг хөдөлгөсөн” гэж болно. Үүн дээр нэмэгдээд Аравдугаар Богд нь УИХ-ын дарга М.Энхболдын ойрын төрлөөс тодорч, айлчлалын дийлэнх цагууд хэт нууц байдлаар өнгөрсөн хийгээд Богд тодруулах асуудлаар сөрөг саналтай лам нарыг Тагнуулын байгууллага шөнө дөлөөр байцаасан гэх мэдээллүүд нууц байдлаар хөврөх болов.

Энэ бүхнийг урд хөрш зүгээр хараад сууж чадаагүй нь ч тодорхой. Угаас Далай ламын хойт дүр тодруулдаг явдлын эсрэг урд хөрш сөрөг байр суурьтай байсаар ирсэн. Тэр тусмаа ердөө хоёр сар орчмын өмнө мөнгө зээлэх хүсэлт тавьж явсан хөрш орных нь парламентын тэргүүлэгчийн нэр энэ дуулиантай холбогдохоор нөгөөдүүл нь эргээд чаддаг зүйлээрээ тээг тавьсан мэт харагдаж буй юм.

Тэгэхээр манайхан ч бас юм бодож эхэлнэ ээ дээ. Тухайлбал, сүүлийн үед Далай ламд виз олгосон Япон дахь Монгол Улсын элчин сайдын яамны ажилтанг халсан тухай мэдээллийг хэвлэлүүд сөхөх болов. Түүнчлэн Гадаад харилцааны сайд Ц.Мөнх-Оргил манай улсаас Далай ламын тодруулсан аравдугаар Богд нь УИХ-ын дарга М.Энхболдын хамаатан садан, ач зээ нь биш гэсэн утга бүхий мэдээллийг өгсөн. Албан ёсоор хэвлэлийн хурал зарлаж хийсэн уг мэдэгдэл ч анхаарал татна. Ингэж засгийн газар, УИХ-ын түвшинд "айхгүй ч аягүй” гэгчээр урд хөршөөс эмээсэн нь харагдаж буйг үгүйсгэх аргагүй.

man

-МАН Ю.ЦЭДЭНБАЛААС СУРАЛЦАЖ, БАЙР СУУРИА ХАТУУ ХАДГАЛЖ ЧАДАХ УУ-

Эцсийн дүндээ бид тусгаар улс. "Айчлалын үеэр Аравдугаар Богд нь тодроо л биз. Тэгээд яадаг юм” гэх өнцөг олон нийтийн сүлжээнд хөвөрч байна. Үүнтэй зэрэгцээд гадны хэвлэлүүд, нэр хүндтэй шинжээчид Далай ламын айлчлалыг засгийн газрын зүгээс "Цэвэр шашны шинжтэй” хэмээн тодорхойлж, байр сууриа хатуу хадгалсныг сайшаасан юм. Улмаар айлчлалын дараа харилцан ашигтай хамтын ажиллагаа явуулах амлалтаасаа урд хөршийг буцаж, улстөрийн жинэхэнэ нүүр царайгаа илчлэв гэх утга бүхий мэдээллүүдийг онцолж байгаа билээ.

Ер нь урд хөрштэй хийх тодорхой хэлэлцээрүүд амархан байдлаар өрнөж байгаагүй. Энэ нь тухайн үеийн удирдагч, нөлөө бүхий хүмүүсийн чигч шулуун бодлогоос шууд хамааралтай байсныг ч бид бэлхнээ мэднэ. Гэхдээ нөхцөл байдал эвгүйтэж эхэлсэн энэ үед засгийн газрын зүгээс бага зэргийн буултаа улам гүнзгийрүүлэх үү, эсвэл анхны байр сууриа хэвээр хадгалах уу гэдэг нь сонин байгаа юм.

Саяхан "China File" сайтад .... судлаач Сергей Радченко "Хятадын бодлогыг хэрхэн сөрөхийг Монголоос асуу”гэсэн утга бүхий нийтлэл байршуулсан нь бидэнд бас нэг талын сэрүүлэг болов. Монголын удирдагчдын яв цав, үнэнд нийцсэн байдлаар Хятадын бодлогыг сөрж байсан жишээг Сергей Радченко онцлохдоо Ю.Цэдэнбал агсны 1962.12.25-27-ны өдрүүдэд үргэлжилсэн БНХАУ-ын Төрийн Зөвлөлийн Ерөнхий сайд Чжоу Энь-лайтай хийсэн уулзалтыг тухайлан дурдсан юм.

Гурван өдрийн турш үргэлжилсэн тус уулзалтаас Ю.Цэдэнбал Хятадаас эдийн засгийн дэмжлэг авах, ажиллах хүчин нэмэх асуудлаар тохиролцоонд хүрэхийг зорьсон ч үр дүн нь амжилтгүй болсон байдаг. Уулзалтын эхний хоёр өдөр улс хоорондын хамтын ажиллагааны ойлголцолд чиглэж байсан бол гурав дахь өдөр нь Ю.Цэдэнбал, тухайн үеийн БНХАУ-ын ерөнхий сайд Чжоу Энь-лай нар улстөрийн үзэл баримтлалаараа зөрчилдөхөд хүрчээ.

Тайлбар: Ю.Цэдэнбал, БНХАУ-ын Төрийн Зөвлөлийн Ерөнхий сайд Чжоу Энь-лайтай хийсэн уулзалтын нууц протоколын хэсгээс /1962.12.25-27-ны өдөр/

Протколыг эндээс татаж үзнэ үү

Тиймээс ч 1962.12.27-ны өдрийн уулзалтын тэмдэглэлийг тухайн үедээ "Маш нууц” ангилалд оруулж, хав дарж өнгөрөөсөн байна. Тус тэмдэглэлийг судлаач Сергей Радченкогийн нийтлэл гарсны дараа манай хэвлэлүүд бүрэн эхээр нь дэлгэсэн юм. Тэмдэглэлийг Монгол Улсаас Хятад улсад сууж байсан Элчин сайд Дондогийн Цэвэгмид хөтөлсөн бөгөөд тэдний яриа улам ширүүсч эхлэхэд хоёр сайд бие биеэ цохиод авах нь хэмээн тэрээр бодож байснаа тэмдэглэлд дурдсан нь анхаарал татна.

Тухайн үеийн БНХАУ-ын ерөнхий сайд Чжоу Энь-лайг ихэд уурлан, сандал дээрээсээ үсчин босоход хүргэсэн маргааны гол сэдэв нь, урд хөршийн зүгээс нэмж манай улсад оруулж ажиллуулах 8 мянган ажилтнууддаа зориулж хятад хэл дээр Хятадын комунист намын мэдээг нийтлэх сонин гаргах, цаашлаад манай хэвлэлүүд намынх нь үзэл баримтлалыг нийтлэхгүй байгаад шүүмжлэлтэй хандсан явдал байсан аж.

Энэ талаарх маргаан удтал үргэлжилжилсний эцэст Ю.Цэдэнбал "Хятадын коммунист нам орчин үеийн чухал асуудлуудаар зөв биш чиг шугам баримталж байгаа гэдгийг намуудын зөвлөлгөөнөөр шүүмжилсэн. Түүний дотор манайх ч шүүмжилсэн. Тэр шүүмжлэлээ бид зөв гэж үзэж байна. Хятад ажилчдыг ажиллуулах нөхцөл болгож манай нам үзэл суртлаасаа ухарч чадахгүй юм" гэж үзэл баримтлалтаа бат хамгаалсан нь тэмдэглэлд үлджээ.

Харин Чжоу Энь-лайгийн "Найрамдалт харилцааны үндсэн дээр танайд туслахын тулд манайх ажилчид явуулж байна. Гэвч танайд явуулж байгаа улс төр, үзэл суртлын асуудлын талаар бидэнд тохирохгүй зүйл байна. Хятадын коммунист намыг шүүмжилсэн зүйлийг уншихдаа тэд дургүйцдэг” гэсэн байр суурийг Ю.Цэдэнбал хүлээж авахаас эрс татгалзсан байдаг.

Энэ мэтээр маргаан өрнөж, Чжоу Энь-лай "Та надад заагаад байна. Би үүнийг хэрхэвч тэвчихгүй”гэхчлэн асуудлыг гүнзгийрүүлсэн ч эцсийн дүндээ ажиллах хүчин авах асуудлаар шийдэлд хүрэхгүй бол яриагаа өндөрлүүлье гэсэн Ю.Цэдэнбал даргын суудлаасаа өндийлтөөр хэлэлцээр төгсжээ. Энэ нь үзэл санааны хувьд Ю.Цэдэнбал хатуу зогсож, асуудлыг хэт гүнзгийрэхээс өмнө таслан зогсоосон гэх дүгнэлтийг өгөхөд хүргэж буй юм.

Энэ уулзалтаас гарсан үр дүн нь мэдээж эдийн засгийн хувьд манайд ашигтай байгаагүй. Хятад ажилчдаа бүтээн байгуулалт өрнүүлэх чухал хэрэгтэй үед буюу 1964 он бүрэн татан авч, Ю.Цэдэнбал ч манайх тусгаар улс. Улстөрийн намын бодлогын хувьд ч тэр бие даасан шинжээ хадгална гэсэн байр сууриа хадгалсан байдаг. Гэлээ гээд, манай улс тэг зогсолт хийгээгүй. Хэдийгээр 1960 оны өнөө үетэй харьцуулшгүй боловч бидэнд басхүү ийм хатуу байр суурь, эдийн засгийн хувьд нэг улсаас хэт хараат болохгүй байх нэн чухал шаардлага буйг сануулууштай.