Дорнод аймгийн Засаг дарга С.Ганбат "Өглөөний сонин”-д ярилцлага өгчээ.

-2012 оны орон нут­гийн сонгуулиас хойш нам­чир­хан талцаж, жил гаруй Засаг даргаа томилж ча­­­дах­­­гүй явсан цөөн айм­гийн нэг нь Дорнод. Та За­саг даргаар томилогдоод хоёр сар болох гэж бай­на. Энэ хугацаанд юу амжуулав?

-Юуны өмнө Мон­голын Үндэсний өдөр тут­­мын чө­­лөөт хэвлэл "Өг­лөө­ний со­нин”-ы олон мянган уншиг­чид, эх ор­­ны өнцөг булан бүрт суугаа дорнодчууддаа тал нут­гийн­хаа элгэн түм­ний өмнөөс болон ху­виа­саа чин сэтгэлийн мэнд­­чилгээ дэв­шүүлье.

Аймгийн засаг даргаар нэр дэвшин, Ерөнхий сай­­даар батламжлагдаж, аж­­лаа аваад хоёр сар болж байна. Хоёр сар бага ху­га­­цаа боловч нэлээд ажил ам­жуулсан гэж хэлж болно. Ер нь манай айм­­гийн хувьд өнгөрсөн жил улстөрийн нөхцөл бай­дал хүнд, өөрийн тань асуус­наар Засаг дар­гаа то­милж чадахгүй элдэв гацаа үүсч, үүний ул­маас 2013 оны төсвийн тодот­голоо хэлэлцэж, 2014 оны төсвөө ч өргөн барьж ча­­дах­гүй цаг хугацаа алд­сан тал бий.

Гэхдээ бид энэ асуудлуудыг шуурхай шийд­­сэн төдийгүй аймгийн Засаг даргын 2016 он хүр­тэлх үйл ажиллагааны мө­рийн хөтөлбөр, 2014 оны үндсэн чиглэл, төс­вийг бо­гино хугацаанд бо­­­лов­с­­­руулж, ИТХ-ын ээл­жит хуралдаанаараа хэ­­­лэл­­­цэн баталлаа.

Засаг дар­гын үйл ажил­­лагааны мө­­рийн хөтөл­бөрийг зүгээр ч нэг цаасан дээр буулгаад хэлэл­цээд баталчихаагүй. Үүний өм­нө салбар сал­барын түв­­шинд олон ний­тийн хэ­лэл­цүүлэг явуулж, дараа нь ИТХ-ын бодлогын хо­роо­доор хэлэлцүүлж үнд­­­­сэндээ иргэд олон ний­тийнхээ санаа бодлыг гүнз­гий тус­гасан, аймаг ор­ны хөгж­лийн тул­гамдсан асууд­луудыг эрэм­бэлж чадсан, нэ­лээн чамбай бодлогын би­чиг баримттай боллоо.

-Архидалт маш их тухай өөрөө ярилаа. Аймгийн төвд эрчүүдийн ажилгүйдэл улсын хэмжээнээс өндөр үзүү­лэлттэй гарсан мэ­дээ­лэл бай­на. Эдгээрийг холбон үзэж болно биз?

-Монгол улсын Засгийн газрын Ажилтай монгол хөтөлбөрийн хүрээнд, ажил­гүйдлийг бууруулахад ахиц гарсан гэж үздэг. Энэ хү­рээнд 2013 онд аймгийн хөдөлмөрийн байгууллагын мэдээллээр, 2600 шинэ аж­лын байр бий болсон. 2014 он гараад 53 шинэ ажлын байр гарчээ. Ажлын байрны захиалга, ажил идэвхтэй хайж байгаа тоо өссөн эерэг үр дүн байна.

Харин эрэгтэйчүүдын ажилгүйдэл их байна гэдэг харьцангүй ойлголт. Магадгүй энэ нь архидалттай холбогдохыг үгүйсгэхгүй. Архидаад ирэхээр ажил амьдрал нь таа­руу болох нь ойлгомжтой. Архидаад ар гэрээ хайх­рахгүй эмэгтэйчүүд нь ар гэрээ авч яваа байдал тү­гээмэл ажиглагддаг. Гэх­дээ 40 гарсан хүмүүст аж­лын байр ховор. Тэд ар гэр, үр хүүхдээ хараад гэртээ суудаг байж болно. Тийм болохоор архидалтыг дагаад биш юм гэхэд эрчүүд ажил хөдөлмөр эрхлэхгүй байна гэж нэг талаас нь үзэж болох л юм.

-Та Засаг дарга бо­лохоо­соо өмнө томоохон эм­нэлгийн даргаар ажил­лаж байсан эмч хүн. Ер нь Дорнод аймгийн ир­гэдийн дунд ямар өвчин зонхилдог вэ. Хүн амаа эрүүл­жүүлэх талаар Засаг даргын мөрийн хөтөлбөрт ямар зо­рилтууд тусгагдсан бол?

-Аймгийн засаг даргын албыг хашихын өмнө Зүүн бүсийн оношлогоо эмчил­гээний төвийн захирлаар ажиллаж байсан. Ер нь эрүүл мэндийн салбарт 30 гаран жил ажилласан эмчийн хувьд хүн амаа эрүүлжүүлэх талаар хийж ирсэн, бодож төлөвлөсөн зүйл бий. Эрүүл мэндийн суурь судалгаагаар зүүн бүсийн Хэнтий, Сүх­баатар аймгийн насжилт 70 байдаг.

Харин Дорнод аймгийн хүн амын дундач насжилт 65 байдаг. Яагаад вэ гэхээр аваар осол, ердийн өвчлөл, халдварт өвчин, архидалт, хүнсний аюулгүй хэрэглээтэй холбоотой гэ­дэг нь ойлгомжтой. Гэх­дээ нарийвчилсан судал­гаа хийх ёстой. Засаг дар­гын хөтөлбөрт, Эрүүл мэндийн шинжлэх ухааны их сур­гуулийн эрдэмтдийн хүчээр Дорнод аймгийн хүн амын насжилтыг уртасгах талаар нарийвчилсан судалгаа явуу­лахаар тусгасан. Үүний мөрөөр дэс дараатай аж­луу­дыг хэрэгжүүлнэ.

-Шинэчлэлийн Засгийн га­з­раас 2014 оныг Их бү­тээн байгуулалтын жил болго­сон. Танай аймаг энэ онд Улаанбаатар­тай ха­туу хучилт­тай за­маар холбог­дохоор төлөв­лөгдсөн. Энэ аж­лын явц ямар байна?

-Дорнод аймаг Улаан­баатар хоттой 665 км ха­туу хучилт­тай замаар холбог­дохоос тэн хагас нь буюу Улаанбаатар-Өндөр­хааны чиг­лэл холбогдсон. Харин үлдсэн Өндөрхаан-Чой­бал­­сан чиглэлийн 335 км-ийн замаас 2013 оны жи­­лийн эцсийн байдлаар дундаа завсартайгаар 100 км зам ашиглаж байгаа. Түүнээс нааш 143 км-ийг замын ажлыг улсын төс­­вийн хөрөнгөөр "Насны зам” ХХК барьж байгаа. Ажлын гүйцэтгэл 70 хувьтай гэсэн мэдээлэл байгаа.

2013 онд үлдсэн 95.4 км ийн замын ажлыг "Насны зам” ХХК 30 км-ээр, "Хансум зам” ХХК 27 км-ээр, "Гашууны зам ”ХХК 27,5 км-ээр, "ЗЗБ” ХХК 10,6 км-ээр тус тус хувааж гүйцэтгэхээр Зам тээврийн яамтай гэ­рээтэй ажиллаж байгаа юм.

Эдгээр компаниуд газар шорооны ажлаа дуусган зарим хэсэгт асфальт ху­чилтаа хийж эхэлсэн ч 2013 оны арван­нэг­дүгээр сард цаг агаа­­раас шалтгаалан ажлаа зогсоо­сон. Замын зөвлөх багаар "Ар си эс си” ХХК ажил­ладаг бөгөөд аймгийн ИТХ-ын тэргүүлэгчид, ЗДТГ-т ажлаа танилцуулан хам­тарч ажиллаж байна. Энэ ба­гаар дамжуулан замын ажлын чанар, технологийн горимд хяналт тавьж ажил­лах учиртай. Зөвлөх ба­гийн мэдээлснээр, ирэх дөрөв­дүгээр сарын 1-нээс замын ком­паниуд ажлаа эхлэж, 2014 онд Улаанбаатар хот­той дорнодчууд бид удаан хүлээсэн замаараа холбогдох юм.

-Нийслэл болон зарим аймагт гэр хорооллын да­хин төлөвлөлт гээд нэлээд ажил өрнөж байгаа. Чойбал­сан хотод энэ ажлыг хийх боломж, нөхцөл аль хэр байгаа вэ?

-Гэр хорооллын айл өрхүү­дийн гудамж, хашаа хороог цэгц­лэх талаар жил бүр багагүй ажил өрнөдөг. Үр дүн төдийлэн харагд­даггүй нь өсөн нэмэгдсээр байгаа тооноосоо болдог байж болох юм. Манайх утаатай найман аймгийн тоонд багтаж байгаа. Энэ асуудлыг одооноос авч ярих­гүй бол болохгүй. Бусад аймгийн адил гэр хо­роолол нь салхиныхаа дээд талд байдаг гэхчлэн адил төстэй олон бэрхшээл байна. Энэ ажлыг аймгийн төвийн гэр хорооллыг да­хин төлөвлөхөөс эхлэх ёс­­той.

Ер нь хотын ерөнхий төлөв­лөлтийг шийдэх гэж өмнөх үе үеийн удирдлагууд санал санаачилга гарган оролдлого хийж, санаагаа зовоодог ажлын нэг байж.

Гэвч сүүлийн үед урсгалаараа нэг хэсэг явсан. Улсын хэм­жээнд хот төлөвлөлтийг орон нутгийн дөрвөн хотод хийхээр яригдсан. Бид олон талаар хөөцөлдсөөр тав дах аймагт нь багтаад байгаа. Хотыг дахин төлөвлөх аж­лын тендер шалгаруулалт хийгдсэн. Энэ оноос хотын ерөнхий төлөв­лөлтийн ажил эхлэнэ.

-Уг нь Дорнод аймаг уран, газрын тос зэрэг ашигт малт­малын арвин их нөөц­тэй. Одоо­гоор ураны асуудал ихээхэн хэл ам да­гуул­саар байгаа. Энэ асуу­далд аймаг орон нут­гийн зүгээс ямар байр суурь­тай байгаа вэ?

-Дорнод, Мардайн гол, Гурван булаг гээд ураны гурван орд бий. Эдгээр ордын ураны хүдрийн нөөц 27 орчим сая тонн гэсэн тооцоо байдаг. Дорнод ордод АНУ, ОХУ, Монголын хамтарсан "Төв Азиийн уран” компани байгуулсан боловч үйл ажил­­­лагаа явуулаагүй. Энэ хамтарсан компанийн 58 хувийг худалдаж авсан "Хан ресорсис” компани уг ордын хайгуулын тусгай зөвшөөрлийг эзэмшдэг. Мар­дайн гол, Гурван бул­гийн ордуудын тусгай зөв­шөөрлийг "Вестерн прос­пектор” компани эзэмшдэг. Ураны ашигт малтмалын талаар Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн байр суурь, Засгийн газрын тодорхой бодлого бий. Үүнийг л дагаж мөрдөнө.

Ураны ашигт малтмалын тухайд Дорнодын бодлого, хандлага бие даасан үг яриа байхгүй, байх ч учиргүй гэдгийг хэлье. Газрын тосны тухай ши­нэ­чилсэн хуулиар тухайн аймаг орон нутагт орлогын 10 хувь ноогдохоор давуу байдлаар хуульчлагдаж байна. Одоогийн олбор­лол­тыг хамгийн багаар тоо­цоход 1.5-2 тэрбум төгрөг орон нутгийн хөгжлийн санд хуваарилагдаж, энэ нь айм­гийн хөгжилд бага­гүй хувь нэмэр болох нь дамжиггүй. Тэгэхээр газ­рын тосны олборлолт өсөх тусам Дорнодчуудад ногдох хувь хэмжээ төдий чинээ нэмэг­дэнэ гэсэн үг.

-Бүрэн эрхийнхээ хуга­цаанд таны хийж амжуулах хамгийн далайцтай том, Дорнодчуудад өгөөжтэй ажил юу байх вэ. Би За­саг дарга байхдаа энэ аж­лыг хийсэн юм гэж хэдэн жилийн дараа бардам хэ­лэхээр ямар ажлыг зориг­лон барьж авах гэж байна?

-Засаг даргын үйл ажил­лагааны мөрийн хөтөлбөр гарсан. Үүнийг л бүрэн хэ­рэгжүүлнэ. Энэ дотор бүтээн байгуулалтын ажлууд бий. Тухайлбал Чой­балсан хо­тын доторх замыг бүхэлд нь асфальтаар хучиж дуус­гахын зэрэгцээ гэр хороолол руу чиглэлсэн босоо чиг­лэлийн замуудыг 4-5 урс­галаар барьж байгуулна.

Мөн гэр хороолол дундуур хөндлөн чиглэлийн 3.5-5 км-ийн өргөн зам төслийг хэрэг­жүүлэхээр тө­лөвлөж байна. Бид дугуйгаа унах ёстой. Тийм боломжийг нь бид бүрдүүлж өгнө. Замаа дагаад явган хүний зам, дугуйн зам, за­мын гэрэлтүүлгийг орчин үеийн шаардлагад нийцүүлэн байгуулж өгнө. Чойбалсан хотыг "Ногоо хот” болгоно.

Өмнөх засаг дарга Ц.Жанлав гадна дотнын олон хүмүүс саатан цуглардаг Бурхан багшийн цэцэрлэгт хүрээлэн бай­гуулсан. Тэгвэл бид Хэрлэн го­лын хөвөөнд жишиг болохуйц "Соёл амралтын хүрээлэн” бай­гуу­лахаар зорьж байна. Манай хотын нөхдүүд энэ талын зураг төсөл нэлээд хийсэн юм билээ. Гэр хороолллын да­хин төлөв­лөлтийг хийж, гэр хорооллын нэлээд хэсэгт халуун дулаан, бо­хир усны шугам инженерийн сүлжээ оруулна.

Төрийн албанд намчир­хан талц­даг буруу зуршлыг өөрчлөж, төрийн албаны ши­нэчлэлийг хэ­­­рэгжүүлэхэд то­­моохон ахиц гаргана. Тө­рийн албан хаагчдыг сур­­­гаж дадлагажуулах, тө­рийн үйл­чилгээг иргэддээ чирэг­дэлгүй шуурхай, шу­дарга улам илүү ил тод нээлттэй бодитой болгох, тэд­­гээрт Засгийн газрын болон Засгийн газрын бус байгууллага, Олон улсын төсөл, хөтөлбөр, хө­рөнгө оруулалтыг татан орол­цуу­ла­хад санаачилгатай ажил­лана

-Өнөөдөр аймгийн хэм­жээнд хэчнээн тооны мал хаваржиж байна. Хавар­жилт аль хэр бай­гаа вэ. 2014 онд хэчнээн төл хүлээн авах бол. Дорнод аймаг тэ­мээгээ олшруулах талаар ямар бодлого барьж байна вэ?

-Энэ жил өнтэй сайхан өвөл боллоо. Хүн ардын ялангуяа малчин ардын маань сэтгэл тэнүүн, малын зоо тэнэгэр тарган тавтай өвөлжиж, урин хавар­тайгаа золголоо. Бид жилийн эц­сийн мал тооллогоор 1.2 саяыг тоолуулж, малын тоо толгой өссөн дүнтэй байна Хаврын төл хүлээн авах бэлтгэл хангагдаж, энэ жил 500 мянга орчим төл хүлээн авна. Аюулгүй ажиллагааны нөөцийн өвс тэжээл зохих журмын дагуу нөөцлөгдөж байршсан байгаа.

Харин харамсалтай нь тэмээний тоо толгой цөөрлөө. Тэмээн сүрэг маань зөвхөн хэрэглээнд, товчхондоо бол "буузан”-д л явчихлаа. 2012 оны 5000 тэмээ энэ жил 200 гаруйгаар хорогдлоо гэсэн үг. Тэмээн сүргийн өсөлтийг хангах талаар бодлогын ча­нартай дорвитой арга хэмжээ авах шаардлагатай байна.

Аймгийн ИТХ-ын тэр­гүү­лэгчдээрээ тэмээ дэд хө­төлбөрийг боловсруулж ба­­тал­лаа. Засаг даргын зөв­лөлийн хурлаар хөрөнгө зардлыг ярьж ботгонд урам­шуулал,"бонус” өгөхөөр тог­тож байна. Тэмээн сүргээ өсгөсөн шилдэг тэргүүний тэмээчдийг урамшуулж шаг­нана. Сэргэлэн сумынхан тэмээний соёл нэртэй арга хэмжээ зохион байгуулна. Баянтүмэн суманд тэмээний баяр хийнэ. Тэмээн жин, ердийн хөсгөө хэрэглэж хэв­шүүлэх, сурталчлах аж­лыг зохионо. Тэмээтэй хол­боотой бүхий л үйл ажил­ла­гааг дэмжинэ.

URL: http://www.choibalsan.mn/index.php?newsid=117