Монголын шүүгчдийн холбоо төрийн бус байгууллагаас Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийг ёс зүйтэй ажиллахыг хүсчээ. Тодруулбал "шүүгчийн хараат бус, шүүхийн бие даасан байдлыг хангах зорилгоор ажиллах” үндсэн чиг үүрэгтэй байгууллага нь өөрийн дур зоргоор биш, үндсэн зарчим ёсоор үүргээ гүйцэтгэж, алдаагаа засаж, цаашид хуулийн дагуу ажиллах ёстой гэж анхааруулжээ. Учир нь шүүгчдийн холбоо төрийн бус байгууллагад ажлаасаа үндэслэлгүйгээр чөлөөлөгдсөн гэх 12 шүүгч өргөдөл гомдол гаргасан аж. Тус холбоо шүүгчдийн гаргасан гомдлыг нарийн нягталж шалгасны үндсэн дээр ШЕЗ-ийн буруутай ажиллагааг тогтоожээ.

Тухайлбал хууль зүйн үндэслэлийг нь судлаад ШЕЗ-ийг буруу шийдвэр гаргасан гэж тогтоосон гэсэн үг. Уг нь шүүх татан буугдаагүй, бүтэц зохион байгуулалтын өөрчлөлт орсон байхад ШЕЗ шүүгч нарыг шилжүүлэн томилуулах санал өргөн мэдүүлэх ёстой байсан аж. Гэтэл дээрх нэр бүхий 12 шүүгчийг яг ямар үндэслэлээр ажлаас чөлөөлж байгаагаа тодорхой дурьдалгүйгээр шууд л чөлөөлүүлэх хүсэлтэй байгаа саналаа Ерөнхийлөгчид хүргүүлээд байгаа аж.

Угтаа бол Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 49 дүгээр зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар Шүүхийн ерөнхий зөвлөл нь "шүүгчийн хараат бус, шүүхийн бие даасан байдлыг хангах” зорилготой байгууллага бөгөөд 49 дүгээр зүйлийн 4 дэх хэсэг, шүүхийн захиргааны тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1.3, 5.1.4- т зааснаар шүүгчийг шилж олохоос гадна шүүгчийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалах үүргийг хэрэг­жүүлээгүй гэнэ.

Түүнчлэн шүүгчээр дахин томилогдоогүй хүмүүст тус зөвлөлөөс хариу өгөхдөө "Нэр дэвшигчийг томилох эсэх нь Монгол Улсын Ерөн­хийлөгчийн бүрэн эрхийн хүрээнд хамаарах асуудал. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч шүүгчид нэр дэвшигчийг судлан үзэж томилоогүй үн­­дэслэлээ тайлбарлах хуу­лийн зохицуулалт байхгүй” гэсэн хариу бичгийг 12 шүүгчдид өгсөн байна. Товчхондоо ШЕЗ өөрсдийн үндсэн чиг үүргээ умартаад зогсохгүй Шүүхийн захиргааны тухай хуулийн 4 дүгээр зүйлийн 4.1.4-т заасан "шүүхийн үйлчилгээ шуурхай, хүр­тээмжтэй” байх гэсэн зарч­мыг баримталж ажиллах ёс­той гэх зэрэг олон хуулийн заалт ноцтойгоор зөрчжээ.

Өөрөөр хэлбэл ШЕЗ "шүүг­чээр томилогдохоор өргөн мэдүүлсэн” шүүгчдийг дахин томилоогүй тэдний ажлаас чөлөөлөгдөх үндэслэл нь чухам юу байсан талаар тодруулан, судалж эрхийг нь хамгаалах талаар тодорхой арга хэмжээ авахын оронд "Ерөнхийлөгч үндэслэлээ тайлбарлах хууль байхгүй” гэж Ерөнхийлөгчийн ажлын алба мэт хариу өгсөнд шүүгч­дийн холбоо ихэд эг­дүү­цэж буйгаа тэдэнд өг­сөн мэдэгдэлдээ тодорхой дурьдсан байна.


ШЕЗ "өөрчлөн байгуулагдсан” гэдэг нэрийг бүдүүлэгээр ашигласан

Ингээд "Монголын шүүгч­дийн холбоо”-ноос ШЕЗ бо­лон гишүүн шүүгч нарт гаргасан мэдэгдлийг товчхон сийрүүлье.
Тодруулбал "Шүүхийн бие даасан, шүүгчийн ха­раат бус байдалд нөлөөлж болзошгүй аливаа үйл ажил­лагаа, түүний дотор шинэтгэлийн үйл явцын хүрээнд гарч буй шийдвэр Монгол Улсын Үндсэн хуу­лиар хамгаалагдсан "шүү­хийн бие даасан, шүүг­чийн хараат бус байдал”-ын зарчимд бүрэн нийцсэн байх ёстой. Монголын шүүгч­­­дийн холбоо нь албан үү­рэг­тээ хариуцлагагүй ханд­­даг этгээдийг өөг­шүү­лэн хамгаалагч биш бө­гөөд шүүгчийн сахил­га, ха­риуцлагатай холбоо­той­гоор эрх зүйн байдлыг нь хөндөх шийдвэр, үйл ажил­лагаа гагцхүү хуулиар тог­тоосон нөхцөл журмын дагуу явагд­вал зохино гэж үздэг.

Тухайлбал урьд нь ажиллаж байсан шүүхээс өөр газар, орон нутагт шил­­жүүлэн томилогдсон шүүгчдэд ШЕЗ-өөс бичгээр өгсөн хариундаа ийнхүү дурьджээ. "Шүүгчийн эрх зүйн байдлын тухай хуу­лийн 20 дугаар зүйлийн 20.4.3 дахь заалт нь мөн хуулийн 18.3.7 дахь заалтад заасан үндэслэлээс бусад тохиолдолд хэрэглэхээр бай­на” гэжээ.

Шүүгчийн эрх зүйн байд­лын тухай хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.3.7-д "шүүхийг татан буулгах, эсхүл өөрчлөн зохион байгуулахтай холбогдуулан өөр шүүхэд шилжүүлэхээс шүүгч өөрөө татгалзсан бол шүүгчийн бүрэн эрхийг хугацаанаас нь өмнө дуус­гавар болгож чөлөөлөх” бү­хий агуулагатай заалт байх бөгөөд энэ тохиолдолд ШЕЗ эдгээр шүүгч нарт дээрх хуулийн зохицуулалтын да­гуу өөр шүүхэд шилжүүлэх тухай мэдэгдээгүй, өөрөө татгалзах, зөвшөөрөх эсэх саналыг нь аваагүй байна. Түүнчлэн Шүүх байгуулах тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/-ын дагуу шүү­хүүдийг шинээр өөрчлөн байгуулсан гэж ШЕЗ үзэж байгаагаа дээрх хариундаа илэрхийлжээ.

Хэдийгээр шүүх өөрч­лөн байгуулагдсан байсан ч тухайн шүүхэд ажиллах шүүгчийн орон тоо хасаг­даж, цөөрөөгүй харин ч нэ­мэгдсэн, орон тоо дутуу ажил­лаж бай­сан.

Өөрөөр хэлбэл ту­хайн шүүхэд шүүгчийн орон тоо, гүйцэтгэх ажил үүрэг хэвээр байсан атал "өөрч­­­лөн байгуулагдсан” гэдэг нэрийг бүдүүлгээр ашиг­­­лаж шүүгчийн хараат бус байдлын баталгаа үйлч­лэхгүй гэж тайлбарлах нь нэг бол шүүхийн бие даа­­­­сан, шүүгчийн хараат бус байдлын талаар ямар ч ойлголтгүй байгааг ха­руул­­сан, эсхүл Монгол Улсын хуульд тусгасан үндсэн агуулга, зарчмыг санаа­тай­гаар алдагдуулсан, хууль зөрчсөн явуургүй шалтаг, үйл­дэл гэж үзэж байна” гэж мэдэгджээ.

Ямартай ч "Монголын шүүгчдийн холбоо” энэхүү мэдэгдлийг ШЕЗ-д хүр­гүүлэхдээ хууль зүйн үндэс­­лэлийг судалж байгаад гаргасан аж. Түүнчлэн хуу­лийн дагуу шүүгчийн ал­бан тушаалд томилогдож, бүрэн эрхээ хэрэгжүүлж буй шүүгчдийн эрх зүйн байд­лыг хөндөх магадлалтай гэнэ. Аливаа шийдвэр гар­гах тохиолдолд ШЕЗ болон Шүүхийн мэргэшлийн хо­роо, Шүүхийн ёс зүйн хороо гэсэн мэргэшсэн ха­раат бусаар ажиллах бай­гууллагууд, эсхүл хуульд заасан үндэслэлээр шүүгчийн бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх талаар эрх бүхий газруудын гаргасан санал, шийдвэрт үндэслэх ёстой байдаг.

Товчхондоо тус зөвлөл хуульд заасан дүрэм журмаа зөрчсөн шйидвэр гаргаж шүүгчдийн эрх ашгийг хөнддөг, шүүгчийн төлөөлөл байх үүргээ умартаж Монгол Улсын Үндсэн хуульд заа­сан зорилт зорилгоо ухам­­­сарлаагүй гэдгийг нь шүүгчдийн холбоо тогтоосон гэсэн үг.

Тиймээс тус холбооноос Шүүхийн захиргааны тухай хуулийн 19 дүгээр зүйлд заасны дагуу "гишүүний үүрэгт ажлаас эргүүлэн татах” хүсэлт гаргасан нэр бүхий шүүгчдийн саналыг буруутгах үндэслэлгүй гэж үзэж байгаа аж. Юутай ч "Монголын шүүгчдийн холбоо” ШЕЗ-ийг үндсэн чиг үүргээ умартахгүй хуулийн дагуу ажиллахыг санууллаа.



Р.Саруул




Эх сурвалж:

URL: http://www.choibalsan.mn/index.php?newsid=1892