ЦАГ ХЭМНЭХ ХАМГИЙН САЙН АРГА?

Цаг хэмнэх хамгийн сайн арга бол төлөвлөх юм даа. Би бол ингээд дэвтэр дээрээ төлөвлөчихдөг. Тухайн өдөр ямар ажил хийж амжуулахаа чухлаас нь чухал бишрүү нь дарааллуулаад тэмдэглэдэг юм, тэгээд хийх ажил маань нэг их болоод л  нэг бага болоод л явчихдаг даа. Өглөө ажилдаа ирээд л өмнөх өдрийнхөө ажлыг харж байгаад хийсэн чеклээд хийгээгүй ажлаа дахин бичээд л нэмж хийх ажлаа оруулаад л явчихдаг. Гар утас нь дээрээ бол шинэ санал санаачлагууд толгойд орж ирвэл шууд утсан дээрээ тэмдэглэнэ. Хүмүүсийн хэлсэн гоё ишлэлүүд ч байна. Хамгийн сүүлд гэхэд хагас сайн өдөр кино үзээд түүнээс төрсөн санаагаа тэмдэглэсэн байна.

АЖЛЫН ТАНЬ ЭЕРЭГ БА БЭРХШЭЭЛТЭЙ ТАЛУУД?

Банкны салбарт ажилладаг учраас банк нь хүн бүхний хэрэгцээ учраас хүнд хэрэгтэй ажил хийж байгаа нь эерэг сайхан байдаг юм. Гол нь ажлаа гоё хийх гэж нь хүнд хэрэгтэй байдлаар хийхийг эрмэлздэг. Мэдээж хааны алба халаатай өсөж дэвшиж өөрчлөгдөхийг хичээн ажилладаг учраас байгаа хугацаандаа үр нөлөө өгөөжөө үзүүлье л гэж боддог доо. Бурхан багшийн сургаалд ч байдаг "Эс үйлдэхгүйгээрээ Нүгэл үйлдэнэ" гэж чаддаг хэрнэ тэрийгээ гаргахгүй байх чаддаг юмаараа хүнд тус болохгүй байхыг хэлж байгаа юм. Миний хувьд чаддаг бүх юмаа гаргачих юмсан л гэж бодож ажилладаг. Хүнд хэлэх зөвлөгөөгөө бүгдийг нь хэлээд л зөвлөөд туслаад хамтраад л явъя, байгаа хугацаандаа үр бүтээлтэй байя л гэж боддог. Миний өдөр тутмын гол хийж ажил бол зөвлөгөө, шийдвэр гаргалт гэж хоёр хэсэгт хувааж болно. Зөвлөгөө бол байнга л өгч байгаа жишээ нь хүн орон сууцтай болох гэж байгаа бол, бизнес эхлүүлэх гэж байгаа бол тэр болгон дээр нь байнга зөвлөгөө өгдөг тэндээсээ ямар таашаал авдаг вэ? гэхээр мэдээж хүнд зөв зүйтэй зөвлөгөө өгнө гэдэг бол хийх ажлынх нь 50 хувийг нь нугалж гаргалгааг нь олоод өгч байгаа хэрэг. Тэрийг маань мөрдөөд ашигтай ажиллаж байгаа хүмүүсийг харахад их кайфтай байдаг. Хамгийн сүүлийн жишээ гэхэд орон сууцны барилга 5 сард эхлүүлж байсан компаны захирлыг би болиулсан юм. Таныг  барилгаа дуусгаж байх үе 12 сар байна байх тэр үеэр орон сууцны зээл ерөнхий дөө зогсон байх болов уу даа, та тэгээд  нэг том барилга тэврээд, банкны зээлтэй үлдэх байх шүү, тэр үед бас орон сууц худалдан авах эрэлт ч ханасан байж магадгүй тэгээд та ер нь шатна байх шүү гэж хэлсэн. Саяхан тэр хүн маань ирээд баярлалаа ёстой зөв байсан байна одоо 8 хувийн зээл зогсон байна. Яг таны зөвлөгөөгөөр больсон доо би 1 тэрбум гаруй төгрөгийн алдагдлаас өөрийгөө аварч чадлаа гэж хэлж байсан энэ бол нэг жишээ нь их кайфтай байгаа биз. Гадуур гудамжаар ч юм уу? Айл өрх, фэйсбүүкээр харж байхад банкны маань судлаад өгсөн зээлийг аваад айл нь гэртээ орсон гэр бүлээрээ байгаа зураг хөрөг тавьсан байхыг харах, үйлчлүүлэгчийн маань бизнес нь өнгөтэй өөдтэй явахыг харж л ажлаасаа эрч хүч авдаг даа. Нөгөө хэсэг нь шийдвэр гаргалт. Банкныхан чинь бүх юмыг хийж үзээгүй мөртлөө, хийж үзсэн юм шиг болсон байдаг тэгсэн хирнээ бүгдийг нь мэддэг ч юм шиг мэдэхгүй ч юм шиг болсон байдаг. Янз бүрийн салбарыг жишээ нь барилга, худалдаа, махны бизнесийг нь ерөнхий дөө бүгдийг нь мэднэ. Тэгсэн хирнээ бүгдийг нь хийж үзээгүй. Тийм учраас тэр бизнесүүдийнхээ тухайн ажлын байрных нь онцлогийг яг өөртөө шингээж авахыг, яг өөрөө хийж байгаа юм шиг бодож сэтгэхийг шаарддаг. Мал махны салбараар жишээ авахад Дорнодод мал махны ханш уналаа гэхэд  ямар эрсдэлүүд үүсч байна. Эндээс яаж гарах уу? Эндээс хамгийн түрүүлж хэн гайгүй гарч байна зэргийг маш сайн харж байх ёстой байдаг. Өнөөдрийн байдлаар гэхэд махны үнэ Хэнтий аймгаас хямдхан байна гэх зэрэг байнга мэдээллүүдээ шинэчилж байх ёстой.

Сөрөг тал нь гэвэл эдийн засаг хямралаа гэхэд бидний ажил хэд дахин нэмэгдэж байна. Мөн эдийн засаг хямрахын хэрээр худлаа хэлэх, гэмт хэрэг,  хууран мэхлэлт, ажлаас халагдалт нэмэгдэж байгаа энэ болгон дээр бид бүхэнд цэвэр дарамт болоод зогсохгүй шууд нөлөөлөл үзүүлж байгаа учраас энэ нь сөрөг тал нь юмуудаа. Ер нь бол сөрөг гэхээсээ илүүтэйгээр эерэг тал нь их.

ОДОО АЖИЛ ДЭЭРЭЭ ЮУН ДЭЭР ТӨВЛӨРӨН АЖИЛЛАЖ БАЙНА?

Хувь хүний тал дээр төвлөрч байгаа зүйл бол эдийн засаг хямрал болж байна эндээс яаж гарвал дээр бэ гэдгийг макро түвшинд эдийн засаг ч нарын ярьж байгаа зүйлүүдийг маш анхааралтай ажиглаж байна. Тэрэн дээрээ бас өөрийн дүгнэлтийг хийж Дорнод эндээс яаж гарч болох бэ? Дорнодын нийт зээл ойролцоогоор 200 гаруй тэрбум төгрөг байгаа энэний хэдэн хувь нь эрсдэлд орж байна, аль салбарын нийгмийн аль хэсгийн хүмүүс өртөж муудаад байна. Бид эндээс яаж ажиллавал Дорнод аймаг мань эдийн засгийн хувьд эрүүлжиж гоё болох бэ? Дорнод гэдэг чинь өөрөө нэг гэр бүл байхгүй юу? Дорнодын зээл муудаад ирвэл аймагт байгаа бүх банкнуудын зээл олголтыг хязгаарлаад нөгөө гайгүй явж байсан бизнесүүдийг чинь ч татаад унагах магадлалтай учраас нийт байдлаар нь хардаг. Магадгүй өрийн сүлжээ үүссэн байж болно тэгвэл тэр гогцооноос нэгийг нь л санхүүжүүлэхэд бүгд гараад явчих магадлал юу байна гэдгийг ажиглаж судалж байгаа.

Бизнес эрхлэгчиддээ өгч байгаа гол зөвлөгөө бол ажилтнаа битгий халаач ээ, ажилтнаа халахгүйгээр тавуулаа ажилладаг бол дөрвөн хүний цалингаар тавуулаа яаж ажиллан ажлын байраа яаж хадгалж үлдэх бэ? гэдэг вариантруу шилжүүлээч. Бүгдэд нь эрсдэлийг жигд үүрүүлж гаргаач ээ гэх тэр талруугаа зөвлөгөөнүүдээ өгч байгаа.

Хоёрт гэвэл хэрэглээг битгий хөөсрүүлээч ээ цалингийн зээл, лизингийн зээл  дээр удирдлагууд бизнесменүүд ажил олгогч нар өөрсдөө анхаараач ээ өөрсдөө тэрэн дээр бас судалгаа хийж хяналтаа давхар тавиач ээ. Өнөөдөр тантай ажилтан чинь харилцан хамтран үр ашигтай ажиллаж байж 18-20 сарын хугацаанд авах ёстой мөнгийг нэг өдрийн дотор Таны болон миний гарын үсгээр л банкнаас аваад явж байгаа тэр хүнээс цаашид ямар бүтээмж гаргах бэ? Нөгөө мөнгөө хэрхэн үрэх, эсвэл машин унаа нь нүдэнд нь харагдах зэргээр ажил нь хойшлох болно гэдэг энэ талын зөвлөгөөг маш сайн өгч байгаа даа.   Хэрэгцээтэй зүйлдээ зарцуулж амьдралаа өнгөтэй өөдтэй авч явж буй нэг хэсэг нь байхад, гар утас, үнэт эдлэл гэх зэрэг огт шаардлагагүй зүйлд зарцуулж өөрийгөө өрний дарамтад оруулж буй нэлээдгүй хэсэг цаана нь байгаа  гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Ялангуяа залуучууд бие биеэ дуурайж хэрэглээг хөөсрүүлж байна.

Хувийн тал дээрээ эрүүл мэнддээ нэн түрүүлж анхаарч байна. Би 40 хоногт 10 кг хассан байна илүүдэл жингээсээ салах гээд хичээж байна. Чөлөөт  цаг заваа фитнесс болон сагсан бөмбөгөөр байнга хичээллэж байгаа. Хоёрдугаар боловсролдоо анхаарч байна. Яг одоо англи хэл сурах гээд л хичээж байна.

/Ажлаа төлөвлөх самбар  бол ажил хэрэгч хүний өрөөнд зайлшгүй байх ёстой хэрэгсэл юм/