Өчигдөр УБТЗ-ын галт тэрэгний буудал дээр Монгол Улсад анхны галт тэргийг авчирсны 65 жилийн ойд зориулсан ёслол, хүндэтгэлийн үйл ажиллагаа болжээ. 1949 оны арван нэгдүгээр сарын 07-нд Улаанбаатар хотноо анхны галт тэрэг ирсэн түүхтэй юм.

Манай улсын эдийн засагт онцгой байр эзэлдэг УБТЗ-хувь нийлүүлсэн нийгэмлэг хагас зууны тэртээгээс хэрхэн өнөөдрийн өндөрлөгт хүрснийг эргэн харъя.

1948 он
Монгол–Оросын хувь нийлүүлсэн "УБТЗ” нийгэмлэг байгуулах хэлэлцээрийн анхны төсөл бэлэн болов. 

1949 он
БНМАУ болон ЗСБНХУ-ын засгийн газрын хооронд 1949 оны 06-р сарын 06-ны өдөр хувь нийлүүлсэн "УБТЗ” нийгэмлэгийг байгуулах тухай  хэлэлцээрт гарын үсэг зурсан байна. Энэ нийгэмлэгийг зохион байгуулагчид нь Зөвлөлтийн талаас ЗХУ-ын Зам харилцааны яам, Монголын талаас БНМАУ-ын Тээврийн яам гэж тогтсон байна. Тэр үеэс хойш  төмөр замын бүтээн байгуулалтын нөр их ажил өрнөжээ 

1952 он
БНМАУ, ЗХУ болон БНХАУ-ын  засгийн газрын хооронд БНМАУ-ын нутаг дэвсгэрээр дамжин ЗХУ болон БНХАУ-ын хооронд төмөр замын шууд харилцааг  байгуулах тухай гурван талт хэлэлцээрт гарын үсэг зуржээ.

1956 он
БНМАУ-ын нутаг дэвсгэрээр дамжин ОХУ-аас БНХАУ руу аялах  төмөр замын шууд харилцааг нээсэн байна. Түүнээс хойш Монгол улсын үйлдвэржилт, бүтээн байгуулалтыг даган Дархан-Шарын гол, Салхит-Эрдэнэт, Багахангай–Багануур, Айраг-Бор-Өндөр, Сайншанд-Зүүнбаян, Эрээнцав-Баянтүмэн зэрэг салбар замуудыг  байгуулж ашиглалтанд хүлээн авснаар өнөөдөр "Улаанбаатар төмөр зам” хувь нийлүүлсэн нийгэмлэгийн замын нийт урт нь салбар замуудыг оруулан 1815 км болоод байна.

Өнөөгийн Монгол-Оросын хувь нийлүүлсэн "УБТЗ” нийгэмлэгийн хүчин чадал  

• 80 гаруй өртөө зөрлөг бүхий 1815 км урт төмөр замтай.
• 15 560 ажилагсадтай.
• ОХУ болон БНХАУ-ыг холбосон гол замын  нийт урт 1110 км.
• Суурь бүтцийн хүчин чадал нь жилд 22,0-23,0 сая тонн ачаа тээвэрлэх хүчин чадалтай. Сүүлийн жилүүдэд уул уурхайн салбар эрчимтэй хөгжиж, төмөр замаар тээвэрлэх ачааны өсөлт 9-13% өсчээ.
• Төмөр замын  тээх, нэвтрүүлэх хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх шаардлага тавьж байна.
• 2012 онд ачааны хэмжээ 10,7% өсч 20,4 сая тн ачаа, зорчигч тээвэр 4,38% өсч 4,0 сая зорчигч  тээвэрлэсэн үзүүлэлттэй байна.
• ОХУ болон БНХАУ-ыг холбосон  "Улаанбаатар төмөр зам”-ын гол зам нь Евро-Азийн төмөр замын коридоруудын  хамгийн дөт  зам юм. 

Монгол улсын болон ОХУ-ын Засгийн газраас анхаарал хандуулж, тус нийгэмлэгийн дүрмийн санг нэмэгдүүлэх замаар  хүчин чадлыг  сайжруулах, хөдлөх бүрэлдэхүүний паркийг шинэчлэх арга хэмжээнүүд авч  байна. 

Үүнээс гадна Улаанбаатар төмөр зам өөрийн санхүүгийн эх үүсвэрээр төмөр замын суурь бүтцийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх арга хэмжээнүүдийг үе шаттай авсаар байна. Томоохон ажлуудаас дурдахад БНХАУ-ын Эрээн боомт, Монгол улсын Замын-Үүд боомтыг холбосон өргөн царигийн хоёр дахь замыг Хятадын төмөр замын талтай хамтран  ашиглалтанд орууллаа. Гол замд 70 км замын шинэчлэл, хилийн Замын–Үүд боомтын төмөр замд өргөтгөл хийх зэрэг томоохон ажлуудыг хэрэгжүүлж байгаа нь Европ-Азийг холбосон  төмөр замын коридорын хүчин чадлыг нэмэгдүүлж, тээвэрлэлтийн хугацааг багасгаж  байна.

Цаашид уул уурхайн экспортын бүтээгдхүүний өсөлт,  нэн ялангуяа Европын зах зээлд хүргэхээр төлөвлөж буй коксжуулсан нүүрсний тээвэрлэлт, Монголд хэрэгжүүлж буй томоохон төслүүдтэй холбоотойгоор импортын ачааны өсөлт зэргээс шалтгаалан ойрын жилүүдэд  "Улаанбаатар төмөр зам”-д галт тэрэгний хөдөлгөөн зохицуулалтын автомат систем нэвтрүүлэх, суурь бүтцийн зарим хэсэгт  хос зам барихаар  төсөл боловсруулан ажиллаж байна. 

---